18. Droga do Solidarności i niepodległości
Z DZIEJÓW ARCHIDIECEZJI WROCŁAWSKIEJ
Ks. dr hab. Józef PATER
Po śmierci kard. Bolesława Kominka (10 III 1974) przez blisko 2 lata archidiecezją wrocławską zarządzał w charakterze wikariusza kapitulnego bp Wincenty Urban. Były to lata trudne, gdyż władze państwowe utrudniały wybór pełnoprawnego ordynariusza, nie dopuszczając kandydatów wysuwanych przez ks. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, a nawet przez papieża Pawła VI. Co więcej, rząd PRL, wbrew prawu i ustaleniom Komisji Wspólnej złożonej z przedstawicieli państwa i Kościoła posunął się tak daleko, że próbował narzucić swoich kandydatów. Była to jeszcze jedna intryga ówczesnych władz państwowych i próba uzależnienia Kościoła o d państwa. Wakans na stolicy metropolitalnej wrocławskiej przedłużał się i mógł poważnie zahamować tok pracy duszpasterskiej. Wobec tego wikariusz kapitulny bp Wincenty Urban, z natury niezwykle czynny i pracowity, nie mógł czekać obojętnie z założonymi rękami i patrzeć na wzrastającą destabilizację życia religijnego. Stąd podejmował cały szereg prac i inicjatyw mobilizujących duchowieństwo i wiernych. Archidiecezja Wrocławska wraz z Kościołem Powszechnym przeżywała w tym czasie uroczystości Jubileuszowe Roku Świętego. Z tej okazji organizowano pielgrzymki ogólnodiecezjalne do katedry wrocławskiej i wyznaczonych sanktuariów: Barda Śl., Krzeszowa, Trzebnicy, Wambierzyc i Twardogóry, w których uczestniczył także jeden z biskupów. Pod przewodnictwem bpa Józefa Marka odbyła się również pielgrzymka diecezjalna do Rzymu. Uroczyście obchodzono także 975-lecie diecezji wrocławskiej. Zorganizowano wówczas sympozjum naukowe i pielgrzymkę kapłanów do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie. Bp Urban w okresie sprawowania rządów w diecezji wydał szereg listów pasterskich i odezw, wprowadził praktykę comiesięcznego bierzmowania w katedrze głównie dla nowożeńców, którzy z różnych powodów nie przyjęli tego sakramentu w swoich parafiach. Wielką troską ogarniał odbudowę zniszczonych kościołów oraz budowę nowych obiektów sakralnych. W stosunkowo krótkim czasie katedrę wrocławską pokryto miedzianą blachą, a na budowę Domu Księży Emerytów zebrano ze sprzedaży cegiełek fundusz w wysokości 5 milionów złotych. Ponadto wikariusz kapitulny i wspomagający go w pracy pasterskiej jedyny sufragan bp Józef Marek, gdyż bp Andrzej Wronka zmarł 29 VII 1974 r., odbywali regularną wizytację parafii oraz udzielali sakramentu bierzmowania w poszczególnych parafiach diecezji. Dla obu biskupów była to praca ponad siły, która poważnie nadwyrężała ich zdrowie. Wystarczy wspomnieć, że bp Józef Marek zmarł 3 III 1978 r. mając zaledwie 46 lat, zaś bp Wincenty Urban 13 XII 1983 r. w wieku 73 lat.
W dniu 12 I 1976 r. rządy w archidiecezji wrocławskiej objął dotychczasowy administrator apostolski w Białymstoku bp dr Henryk Roman Gulbinowicz. Po uroczystym ingresie do katedry wrocławskiej 2 II 1976 r. przejął pieczę nad dolnośląską archidiecezją, obejmującą 2.516.300 wiernych skupionych wokół 855 kapłanów diecezjalnych i 290 zakonnych, w 569 parafiach i 47 dekanatach. Powierzchnia archidiecezji wynosiła 20 630 km(2), na której było 1 285 kościołów i kaplic oraz 208 domów zakonnych żeńskich i 1532 zorganizowanych punktów katechetycznych. W inauguracyjnym kazaniu nowy ordynariusz ilustrując swoje biskupie zawołanie "patientia et caritas" nawiązał do aktualnego programu kaznodziejskiego poświęconego humanizmowi chrześcijańskiemu, podkreślił wolę kontynuowania tego co już zastał, prosząc jednocześnie Boga, aby te wielkie cyfry nigdy nie przysłoniły mu pojedynczego człowieka. Była to postawa na czasie, gdyż totalitaryzm komunistyczny z preferowaną propagandą sukcesu coraz bardziej stawiał na cyfry, a lekceważył człowieka. W takiej sytuacji rodząca się opozycja robotnicza przeciw totalitaryzmowi znajdowała oparcie w Kościele. Zwłaszcza po wyborze na Stolicę Piotrową pierwszego Polaka papieża Jana Pawła II 16 X 1978 r. i jego pierwszej wizycie do kraju, 2-10 VI 1979 r. opozycja antykomunistyczna stawała się coraz bardziej widoczna, lecz władze państwowe czuły się nadal pewne i bezpieczne.
Stałą troską arcypasterza i metropolity wrocławskiego od czasu jego przybycia do Wrocławia stało się Seminarium Duchowne i Papieski Fakultet Teologiczny oraz Dom Księży Emerytów zapewniający opiekę księżom w podeszłym wieku i schorowanym. W miarę swych możliwości zapewnił tym instytucjom odpowiednie pomieszczenia i środki materialne (rozbudowa gmachu seminaryjnego przy pl. Katedralnym 14, przejęcie i adaptacja na potrzeby Papieskiego Fakultetu Teologicznego dawnego pałacu arcybiskupów wrocławskich, a zamienionego w latach sześćdziesiątych na Instytut Niskich Temperatur oraz przejęcie i adaptacja klasztoru pocysterskiego w Henrykowie na potrzeby Seminarium Duchownego, mieszczącego pierwszy rok alumnów, zwany annus propedeuticus).
Arcybiskup-metropolita otoczył szczególną opieką również pozostałe instytucje diecezjalne, aby bez większych trudności mogły realizować te zadania dla których zostały powołane. W księdze pamiątkowej "Patientia et Caritas" wydanej w hołdzie księdzu kardynałowi Henrykowi Gulbinowiczowi arcybiskupowi-metropolicie wrocławskiemu w 25-lecie sakry biskupiej, w Wrocławiu 1995 r., autorzy poszczególnych tekstów podkreślili ogromne zasługi dostojnego jubilata na wielu płaszczyznach życia kościelnego i społecznego w archidiecezji wrocławskiej. |
Tu w największym skrócie należy przypomnieć, że ksiądz arcybiskup od samego początku swych rządów w dolnośląskiej metropolii stanął w obronie ludzi biednych, pokrzywdzonych i bezdomnych, powołując kolejno do istnienia takie instytucje jak: Schronisko im. Brata Alberta, Arcybiskupi Komitet Charytatywny, Wrocławskie Towarzystwo Opieki nad Więźniami, Caritas Archidiecezji Wrocławskiej oraz Dom Samotnej Matki. Po ogłoszeniu stanu wojennego w grudniu 1981 r. ksiądz arcybiskup zorganizował natychmiastową i wszechstronną pomoc dla wszystkich internowanych i prześladowanych opozycjonistów. Za to służby bezpieczeństwa oprócz doraźnych szykan spaliły mu podczas wizytacji w Złotoryi samochód (19 V 1984 r.), aby powstrzymać wrocławskiego metropolitę przed dalszym działaniem na rzecz Solidarności i będących w potrzebie ludzi z opozycji. Szykany te nie przestraszyły księdza arcybiskupa, lecz ugrutowały go jeszcze bardziej w słuszności podjętych działań. "Nieznanych sprawców" wprawdzie schwytano, ale sądy zarówno rejonowy w Złotoryi, jaki wojewódzki w Legnicy, umorzyły postępowanie karne w tej sprawie.
Za rządów metropolity Henryka Gulbinowicza czterech kapłanów archidiecezji wrocławskiej zostało wyniesionych do godności biskupiej: Tadeusz Rybak w 1977 r. (od 1992 r. ordynariusz w Legnicy), Adam Dyczkowski w 1978 r. ( od 1992 r. sufragan w Legnicy, a od 1993 r. ordynariusz zielonogórsko-gorzowski), Józef Pazdur w 1985 r. i Jan Tyrawa w 1988 r.
Wielkimi wydarzeniami w okresie rządów abpa Gulbinowicza w archidiecezji wrocławskiej była wizyta Ojca św. Jana Pawła II we Wrocławiu ( 21 VI 1983 r.), wyniesienie arcybiskupa do godności kardynalskiej 25 V 1985 r., przeprowadzenie pierwszego po wojnie synodu diecezjalnego w latach 1985 - 1991 i wydanie dokumentów synodalnych w 1995 r., cztery uroczyste koronacje łaskami słynących wizerunków Matki Bożej: w Wambierzycach (17 VIII 1980 r.), na Górze Iglicznej ( 21 VI 1983 r.), w kościole NMP na Piasku we Wrocławiu (10 IX 1989 r.) i w kościele św. Karola Boromeusza we Wrocławiu (11 IX 1994 r.), druga peregrynacja kopii cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej w archidiecezji wrocławskiej (29 VIII 1993 - 18 XII 1994), Rok Jadwiżanski z racji 750-lecia śmierci św. Jadwigi w 1993 r., Europejskie Spotkanie Młodych zorganizowane przez ekumeniczną wspólnotę z Taize (28 XII 1989 - 2 I 1990), Kongres Pracy zorganizowany przez Duszpasterstwo Ludzi Pracy przy Komisji Episkopatu Polski (8 - 12 V 1991 r.) czy wreszcie jubileuszowe obchody z okazji 750-lecia bitwy pod Legnicą (9 - 11 i 16 IV 1991 r.). W listopadzie 1991 r. dokonano także uroczystej translacji doczesnych szczątków kardynała Adolfa Bertrama z cmentarza w Jaworniku do katedry wrocławskiej, w której uczestniczyli również przedstawiciele Episkopatu Niemiec. Stałym wydarzeniem na miarę krajową są Wrocławskie Dni Duszpasterskie organizowane przez Papieski Fakultet Teologiczny w ostatnich dnia sierpnia od 25 lat.
Dzięki zabiegom wrocławskiego arcypasterza w 1981 r. ukończono budowę Domu Księży Emerytów im. Jana XXIII we Wrocławiu oraz otworzono dwa dalsze domy księży emerytów w Strzelinie i Pieszycach. W 1983 r. zaczęto wydawać dolnośląskie pismo katolickie pod nazwą "Nowe Życie" najpierw jako dwutygotnik, a po rocznej przerwie w 1992 r., jako miesięcznik, zaś Papieski Fakultet Teologiczny rozpoczął wydawanie w 1992 r. wydawanie Wrocławskiego Przeglądu Teologicznego, obok istniejącego już periodyku naukowego Colloqium Salutis. W 1993 r. na terenie Wrocławia powołano do życia katolickie radio "Rodzina".
Celem usprawnienia pracy duszpasterskiej w rozległej archidiecezji, ksiądz arcybiskup w latach 1976-1994 ustanowił 104 nowe parafie oraz 25 nowych dekanatów. W tym czasie na terenie archidiecezji wrocławskiej zbudowano 92 kościoły, w tym 35 parafialnych, 50 filialnych i 1 zakonny, 97 kaplic, w tym 69 mszalnych i 28 cmentarnych oraz 215 domów parafialnych - razem 404 obiekty sakralne. Jest to liczba imponująca, gdy weźmie się pod uwagę ogromne uciążliwości związane ze stanem wojennym, przemianami w 1989 r. i wyjątkowo wysoką inflacją w latach następnych. Przy reorganizacji granic diecezji Kościoła w Polsce na mocy bulli papieża Jana Pawła II Totus tuus Poloniae Populus z dnia 25 III 1992 r. z terenu archidiecezji wrocławskiej wyłączono 264 parafie z 495 kapłanami i utworzono z nich nową diecezję w Legnicy. Ponadto wyłączono z archidiecezji wrocławskiej 16 parafii z 29 kapłanami dla nowo utworzonej diecezji kaliskiej.
Reasumując przedstawione w największym skrócie najnowsze dzieje archidiecezji wrocławskiej, można powiedzieć, że losy Kościoła na Dolnym Śląsku są mocno związane z losami zamieszkujących tu ludzi i ich pasterzami. Mimo iż w polityce państwowej zamierzano utworzyć tu pokazowy region ateistyczny bez Boga i Kościoła, teren ten dzięki zdecydowanej i konsekwentnej postawie duchowieństwa i wiernych okazał się jednak terenem niezwykle żywotnym pod względem religijnym i nie tylko. Przywiązanie bowiem mieszkańców do wiary ojców, Kościoła i jego pasterzy sprawiło, że zostały zachowane tu podstawowe wartości zarówno chrześcijańskie jak i ogólnoludzkie, zwłaszcza dążenie do wolności, sprawiedliwości i pokoju. |
Udostępnij |
« poprzednia | następna » |
---|